SERIES 30.02 - SASTRAJENDRA - PUPUH 2: SINOM
|
KETERANGAN
| DESCRIPTION |
1 |
PENJELASAN
OLEH BATARA SRIYANA DAN SANG HYANG PANYARIKAN | DESCRIPTION
BY BATARA SRIYANA AND SANG HYANG PANYARIKAN |
|
|
|
|
2 |
PENJELASAN
OLEH HYANG TAKSWAKA | DESCRIPTION BY HYANG
TAKSWAKA |
|
|
|
|
3 |
PENJELASAN
OLEH HYANG JANAKA RESI | DESCRIPTION BY HYANG
JANAKA RESI |
|
|
|
|
4 |
PENJELASAN
HYANG RESI KANWA | DESCRIPTION BY HYANG RESI
KANWA |
|
|
|
|
5 |
KESIMPULAN
DARI HYANG GIRI NATA | CONCLUSION FROM HYANG
GIRI NATA |
|
|
|
|
6 |
PENJELASAN
HYANG ENDRA | DESCRIPTION BY HYANG ENDRA |
|
|
|
|
7 |
PENJELASAN
HYANG BRAHMA| DESCRIPTION BY HYANG BRAHMA |
|
|
|
|
8 |
PENJELASAN
HYANG BAYU | DESCRIPTION BY HYANG BAYU |
|
|
|
|
9 |
PENJELASAN
HYANG WISNU | DESCRIPTION BY HYANG WISNU |
|
|
|
|
10 |
KESIMPULAN
| CONCLUSION |
|
|
|
|
|
|
Pupuh 2 –
Sinom / 33 verses |
||
|
Javanese |
Indonesian |
English |
1 |
têlas aturé
Hyang Nrada/ Sang Hyang Guru sukèng galih/ panggêlaré Hyang Nurada/ mêlok
tanpa aling – aling/ wosing jiwangga kèksi/ pra jawata sukèng kalbu/ déné
wruh urip mulya/ kang langgêng tan kêna gingsir/ luwih mulya uripé datan pa jiwa// |
Selesailah
penuturan Hyang Narada/ Sang Hyang Guru sangat senang/ atas penjabaran dari
Hyang Narada/ indah tanpa ditutup-tutupi/ hasil dari pengolahan jasmani dan
rohani dapat dilihat/ para dewata bahagia didalam kalbunya/ mengetahui
kemuliaan hidup/ yang abadi dan tak akan berubah/ lebih mulia hidupnya yang
tak berjiwa// |
Hyang
Narada's narrative is over/ Sang Hyang Guru is very happy/ for the
description of Hyang Narada/ beautiful without any covered up/ the results of
physical and spiritual processing can be seen/ the Deities are happy in their
hearts/ knowing the glory of life/ eternal and will not change/ more noble
for his life which is soulless// |
2 |
Hyang Giri
Nata ngandika/ hèh kakang Kanéka Siwi/ bangêt panarimaning wang/ nanging
mêngko karsa mami/ kabèh kang para rêsi/ padha darbéa pamangguh/ padha
anambahana/ utamané kawruh iki/ apa manèh lamun ana kang sulaya// |
Hyang Giri
Nata berbicara/ -hèh- kakang Kanéka Siwi/ sangat mendalam penerimaan orang/ namun
nanti keinginan saya/ semua para resi/ pada mempunyai penelitian/ pada
menambahkan/ terutama pengetahuan gaib ini/ apalagi kalau berbeda pendapat// |
Hyang
Giri Nata spoke/ -hèh- brother Kanéka Siwi/ very deep the understanding received
by peoples/ but later on, my wish/ all the sages/ to analyzed it too/ to put
addition/ especially about this supranatural knowledge/ and especially if we
have different opinions// |
3 |
ywa éwuh
amajahana/ mrih bisa jumbuh kang ngèlmi/ bésuk dadiya bêtuwah/ anak putu
ingkang kèri/ Hyang Nurada lon angling/ hèh Sriyana sira kudu/ nocokên
kawruhira/ ing tékat mrih bisa sami/ nêmbah maturi ing Sang Bathara Sriyana[1]// |
Jangan ragu
dengan yang terang/ agar bisa tumbuh dan belajar/ agar esok bisa memberi
nasihat/ kepada anak cucu yang akan datang/ Hyang Narada pelan berkata/ -hèh-
Sriyana, kamu harus/ memadukan pengetahuan gaibmu/ dengan niat agar semua
bisa setara/ menyembah memohon pada Sang Bathara Sriyana// |
Don't
hesitate with enlightment/ in order to grow and learn/ so that tomorrow we
can give advice/ to the future generations/ Hyang Narada said quietly/ -hèh-
Sriyana, you must/ combine your supranatural knowledge/ with the intention
that all can be equal/ paying homage and pleading to Bathara Sriyana// |
4 |
yèku Sang
Hyang Panyarikan/ dhuh pukulun Hyang Pramèsthi/ kawruhipun Hyang Nurada/
punika sampun prayogi/ cocog lan kawruh mami/ kados sampun botên luput/
mênggah pamanggih amba/ wujuding pangéran gusti/ ulun ringkês kantha warna
ganda rahsa// |
Yaitu Sang
Hyang Panyarikan/ -dhuh- paduka Hyang Pramesthi/ pemahaman Hyang Nurada/ tadi
telah paripurna/ sesuai dengan pemahaman saya/ sudah tidak ada lagi yang
terlewatkan/ apapun penemuan hamba/ mengenai bentuk Gusti Pangeran/ ringkasnya
saya jelaskan seperti leher kaca berwarna-warni didalam Rasa// |
Namely
Sang Hyang Panyarikan/ -dhuh- your majesty Hyang Pramesthi/ Hyang Nurada's
understanding/ earlier was perfect/ according to my understanding/ nothing
else has been missed/ what I have discovered/ about the Gusti Pangeran's
form/ in short, I will explain it is like our neck made of colorful glass and
full with senses// |
5 |
catur martabat
punika/ kantha têgêsipun nênggih/ jênggêrêng wujud kang samar/ warna
têgêsipun singgih/ tulisan kang kinardi/ warana ananing wujud/ wujud ingkang
sanyata/ ganda dèn têgêsi nênggih/ pan puniku rahsaning pangambonira// |
Keempat (4)
martabat itu adalah/ leher maksudnya adalah/ tegaknya wujud yang samar/ warna
tegasnya adalah kesungguhan/ tulisan yang diperoleh/ adalah sarana untuk
menunjukkan bentuk/ bentuk yang senyatanya/ bau tegasnya adalah/ rasa dari penciuman// |
The
Fourth (4) nobilities are/ the meaning of neck is/ it’s a formation of a
vague form/ firm color is in fact is determination/ the writing which will be
obtained/ it is a means to show the actual shape/ the form in real/ in fact
the smell is/ sense of our nasal// |
6 |
déné pangrasa
punika/ antara sajroning osik/ mung krasa ngêdalkên rêmbag/ kang tan mêdal
manah suci/ kosok wangsulé malih/ purwaning jagad puniku/ lan wasananing
jagad/ riningkês kalih prakawis/ thok thêlipun mung gusti lawan kawula// |
Arti
sebenarnya dari ‘pangrasa’ adalah/ diantara kedalaman gerak/ tetapi terasa
akan mengeluarkan kata-kata/ yang tidak keluar dari perasaan yang suci/
gosokan dari jawabannya kembali/ didalam asal-muasal jagad raya/ diringkas
dalam dua (2) perkara/ akhirnya hanya ada gusti dan kawula// |
The
real meaning of 'pangrasa' is/ in the depths of motion/ but feels like words
will come out/ which are not coming out of our sacred senses/ it is like rubbing
of the answer back/ inside the origin of the universe/ summed up in two (2)
cases/ finally it is left only God and Human// |
7 |
lan alus
kalawan kasar/ lêmbut wadhag urip mati/ rina wêngi sapadhanya/ wujud kêmbar
iku pasthi/ têtêp liling–liniling[2]/
wit wujud janggêlêga iku/ sing janggêrêng gasalnya/ janji wujud sami prapti/ yèn
kawula wus pracaya nut ing karsa// |
Yang halus berlawanan
dengan yang kasar/ kelembutan badan yang hidup dan mati/ siang malam selalu
sama/ wujud yang kembar itu selalu pasti/ tetap tertuang bersih/ sejak wujud
menanampakkan nya/ yang tampak keanehannya/ janji yang berwujud bersamaan
datangnya/ saat kawula sudah percaya pada karyanya// |
The
delicate is in the opposite side of the rough/ the softness of the body that
lives and dies/ day and night is always the same/ the form of the twins is
always certain/ it remains clean/ since the body showing it/ and it looks
strange/ the promises that happened all at once/ when human had already believe
in His creation// |
8 |
sayêkti wus
datan cidra/ lir Krêsna lan Wisnu Murti/ lir sato lawan rimbagan/ kèndêl
Sriyana turnèki/ suka Sang Hyang Pramèsthi/ déné tan gèsèh turipun/ Nurada
lan Sriyana/ nulya Hyang Takswaka aglis/ nêmbah matur anggêlarkên kawruhira// |
Sebenarnya
sudah tidak ada yang salah/ baik itu Kresna maupun Wisnu Murti/ menjadi satu
kesatuan yang tak terpisahkan/ ucapan Sriyana menjelaskan/ Sang Hyang
Pramesthi sangat gembira/ karena tidak ada kata-kata yang berbeda/ antara
Narada dan Sriyana/ maka Hyang Takswaka cepat-cepat/ dengan hormat
menyampaikan pengetahuannya// |
Actually,
there is nothing wrong/ both Krishna and Vishnu Murti/ become an inseparable
unit/ Sriyana's words explain/ Sang Hyang Pramesthi is very happy/ because
there are no different words/ between Narada and Sriyana/ then Hyang Takswaka
hastened/ respectfully share his knowledge// |
9 |
dhuh pukulun
yèn kawula/ mênggah pangéran kang yêkti/ mung saking pangèsthi amba/ kang
sampun ulun sungkêmi/ tandhaning pangyasèki/ wontên panyiptaning kalbu/ waton
ambêg sucipta/ sagêd ning yêkti pinanggih/ kang sinêdya botên lêpat pasthi
nyata// |
-dhuh- paduka
saya/ atas pemahaman Pangeran yang sempurna/ namun dari berkah yang hamba
terima/ sebagai pertanda bakti hamba/ sebagai tanda kesaksian/ terhadap
penciptaan kalbu/ adanya hati yang bersih/ dapat sebenarnya menemukan/ yang
berlebihan tidaklah tepat dan pasti nyatanya// |
-duh-
my majesty / thank you for perfect understanding of the Prince/ but from the
blessings I received/ as a sign of my devotion/ as a sign of testimony/
towards the creation of the heart/ the existence of a clean heart/ can
actually found it/ excessiveness is not correct and in fact it is the absolute// |
10 |
mila parluning
kawula/ kêdah gulangên nêng êning/ mirit ibarat Arjuna/ lir banyu jun
pamanèki/ janji tan kungkah–kungkih wit wujud janggêlêg iku yêkti mênêp
toyanipun/ pasthi nyarong katingal/ nyirnakkên onênging galih/ yèn tan mawa
onêng yêkti wus sawarna// |
Maka itu
perlunya saya/ untuk mengolah keheningan/ mirip atau ibarat Arjuna/ seperti
air didalam wadah/ janji untuk membongkar baik buruknya itu mengendap di
dasar air/ pasti akan tertinggal/ menghilangkan keraguan/ yang tidak
meresahkan artinya sudah sama// |
So
that's why I need/ to nurture silence/ similar to or look like Arjuna/ like
water in a container/ promise to disassemble the good and bad that settles at
the bottom of the water/ will definitely be left behind/ removing doubts/ and
what doesn't create any worry; it means everything has the same meanings,
already// |
11 |
langgêng ing
salawasira/ nèng balé baka swargadi/ roh kasar wus kasarira/ wus nunggal ing
rahsa jati/ tan kéwran ing pangèksi/ osik pangandika jumbuh/ yèku tétép
pangéran/ kèndêl aturé Sang rêsi/ Sang Hyang Guru langkung sukaning wardaya// |
Abadi dalam
kelanggengan/ dialam baka surgawi/ roh yang kasar sudah tak terlihat
kekasarannya/ sudah menjadi satu dalam rasa sejati/ tidak sulit lagi dalam
mencari/ timbulnya ucapan karena gesekan/ percaya pada pangeran yang tidak
berubah/ ketat mengikuti aturan Sang resi/ Sang Hyang Guru suka didalam
hatinya// |
Eternal
in eternity/ heavenly afterlife/ roughness of rough spirit is not visible
anymore/ it has become one in true sense/ it is no longer difficult to find/
words arise because of friction/ believe in The Prince who never change/
strictly follow the rules of the sage/ inside his heart Sang Hyang Guru love the
teaching// |
12 |
tan béda ancasing
karsa/ mung trap–patrap datan sami/ dawa têrang cêndhak pêpak/ gantya Hyang
Janaka rêsi/ matur ing Hyang Pramèsthi/ dhuh pukulun lamun ulun/ manungsa lan
jawata/ tan béda praptaning pati/ kang ingaran pangéran pan amung gêsang// |
Tidak berbeda
dengan tujuan kehendaknya/ hanya tatacaranya yang tidak serupa/ yang panjang
terlihat terang, yang pendek menjadi padat/ resi Hyang Janaka ganti
berbicara/ -dhuh- paduka yang mulia/ manusia dan dewata/ tidak berbeda dalam
kematian/ seperti yang diarahkan Pangeran dalam menjalani kehidupan// |
Does
not differ from the purpose of his will/ only the procedures are not the
same/ the long one looks bright, the short one becomes compact/ Hyang Janaka the
sage, turn to speak/ -duh- your majesty/ humans and deities/ does not differ
in death/ as per the direction from the Prince during their lifetime// |
13 |
Wit obah
mosiking cipta/ murba masésa sayêkti/ marang jagadé priyangga/ mrana yèn
koncatan pasthi/ osik sayêkti mati/ patiné yêkti sumusup/ manjing dhatêng ing
gêsang/ kang langgêng salawasnèki/ mung punika pantogé kawruh kawula// |
Sejak berubah
karena gerakan penciptaannya/ dalam hal penguasaan alam semesta dirinya/
kesanalah tujuannya kalau melompat dengan pasti/ bergerak namun mati/ matinya
pasti menyusup/ masuk kedalam yang kehidupan/ yang abadi selamanya/ hanya
inilah pengetahuan hamba// |
It
is changed since the friction during the creation/ in terms of mastery of the
universe itself/ that's where the end goal is; when they jump with certainty/
moving but died/ the death must be clearly entering/ into their life/ which
is eternal forever/ this is the only knowledge I have// |
14 |
suka Hyang
Jagad Pratingkah/ Hyang Rêsi Kanwa nambungi/ angaturkên kawruhira/ dhuh
pukulun Hyang Pramèsthi/ tékat kawula naming/ wontên isênên pukulun/ inggih
sênêning cahya/ déné sagunging dumadi/ lamun ical sênênipun yêkti pêjah// |
Hyang Jagad
Pratingkah setuju/ Hyang Resi Kanwa menambahkan/ menyampaikan pengetahuannya/
-dhuh- paduka Hyang Pramesthi/ niat hamba hanya/ berada didalam isinya
penjelasan paduka/ benar adanya cahaya/ dan itu adalah awal kelahirannya/
namun hilang maksudnya karena mati// |
Hyang
Jagad Pratingkah agrees/ Hyang Resi Kanwa added/ conveyed his knowledge/
-dhuh- your majesty Hyang Pramesthi/ my intention is only/ to be in the
contents of your majesty's explanation/ it is true that there is light/ and
that was the beginning of his birth/ but lost the meaning because of death// |
15 |
Mênggah pêjahing
manungsa/ pasthi nusup gêsang malih/ mulya ing salaminira/ mung punika kawruh
mami/ kèndêl turé sang rêsi/ Hyang Guru suka ing kalbu/ déné sadaya sama/ kawruhé
kang para rêsi/ cocog lawan kawruhé Rêsi Nurada// |
Sebagai
manusia seutuhnya/ pasti kembali kealamnya/ mulia selamanya/ hanya demikian
pemahaman saya/ ketat mengikuti aturan Sang Resi/ Hyang Maha Guru didalam
hati menyukainya/ karena semuanya sama/ pemahaman dari para resi/ sesuai dengan
pemahaman Resi Narada// |
As
a complete human/ will definitely return to their natural habitat/ noble
forever/ that's just my understanding/ strictly follow the rules of Sang Resi/
Hyang Maha Guru agree in his heart/ because everything is the same/
understanding of the sages/ according to the understanding of Resi Narada// |
16 |
tan paé Hyang
Girinata/ cipta sasmitané sami/ wijining adadi ika/ kang dhingin
amung sawiji/ yèku têlênging janmi/ minangka kraton hyang agung/ hyang suksma
maha mulya/ hyang manon hyang maha suci/ Hyang Pramèsthi mangkana
andikanira// |
Demikian juga
Hyang Girinata/ gerak-geriknya sama/ sumbernya adalah satu/ dari dulu selalu
satu/ yaitu yang berada di hidup manusia/ dirangka tubuh manusia adalah
keraton hyang agung/ Hyang Suksma yang maha mulya/ Hyang Manon hyang maha
suci/ Hyang Pramesthi disitu berkata// |
Likewise,
Hyang Girinata/ his movements are the same/ the source is one/ from the past
there has always been one/ that is what is in human life/ within the
framework of the human body is the palace of the Hyang Agung/ Hyang Suksma
the most noble/ Hyang Manon, Hyang Maha Suci/ Hyang Pramesthi there said// |
17 |
hèh kulup
Éndra lan Brahma/ Bayu Wisnu dipun aglis/ kapriyé panêmunira/ payo gêlarên
dèn aglis/ mrih tunggal éka kapti/ Hyang Éndra sigra umatur/ mêdharkên
kawruhira/ mênggah sajatosing urip/ yèn kawula mung dumunung nèng pangéran// |
-hèh- anakku
Éndra dan Brahma/ Bayu Wisnu yang dipercepat/ bagaimana hasil penemuanmu/
uraikanlah segera/ agar semua bersatu segera/ Hyang Endra segera berbicara/
menjelaskan pengetahuannya/ mengenai kehidupan yang sejati/ yang sesungguhnya
berada pada pangeran// |
-hèh-
my sons Éndra and Brahma/ and Bayu, Vishnu whose faster/ how are your findings?
/ Describe it immediately/ so that all united immediately/ Hyang Endra
immediately spoke/ explained his knowledge/ about true life/ what really
belongs to the prince// |
18 |
kang sumusup
ing buwana/ kabèh nyawa ning sêkalir/ kang dumêlah anèng jagad/ tan liya dayaning
siti/ yèku ran maha suksci/ wignya nyampurnakkên wujud/ barang dèn pêndhêm
sirna/ miwah thêthukulan sami/ tan liyan saking kamurahaning bantala// |
Yang menyusup
di jagat raya/ semua nyawa sama adanya/ yang bersinar dijagad raya/ dan tak
berbeda dengan kekuatan dari dalam tanah/ itulah yang disebut maha suci/
sifatnya yang menyempurnakan wujud/ benda yang dikubur akan hilang musnah/ tumbuhan
pun sama/ tak lain karena kemurahannya bumi// |
That
which penetrates the universe/ all living soul is the same/ that shines in
the universe/ and is no different from the power from underground/ that is
what is called the most holy/ nature that perfects the form/ buried objects
will be destroyed/ plants are the same/ none other than because the generosity
of the earth// |
19 |
wisma miwah
sandhang pangan/ tan liyan sing bantala sami/ yèku kang murah ing dunya/
ngingoni sagung kumêlip/ nadyan praptaning pati/ dèn kêmuli bumi iku/ mula
ran sih ngakérat[3]/
kabèh wadhag saking siti/ pêdhês asin sêdhêp sari–sari samya// |
Rumah yang
indah dan juga pakaian dan makanan/ semuanya sama karena kemurahannya bumi/
itulah kemurahannya dunia/ memelihara semua yang indah/ walaupun kematian
adalah pasti/ dan akan meliputi bumi ini/ makanya dikenal adanya kehidupan setelah
kematian/ seluruh badan yang berasal dari tanah/ pedas, asin, sedap semua
intisari adalah sama// |
Beautiful
houses and clothes and foods/ all are the same because of the generosity of
the earth/ that is the mercy of the universe/ human should take care of all
that is beautiful/ even though death is certain/ and will cover this earth/
that's why there is life after death/ the whole body comes from the earth/
spicy, salty, delicious all essence is the same// |
20 |
gumêlar anèng
bantala/ sampurnané anèng bumi/ mung punika kawruh amba/ kèndêl Hyang Éndra
turnèki/ suka Sang Hyang Pramèsthi/ dènya myarsakakên atur/ anulya Sang Hyang
Brahma/ nêmbah ngaturkên pamanggih/ dhuh pukulun yèn kawula mung dahana// |
Terbentang
dijagad ini/ kesempurnaan yang ada di bumi/ hanya itulah pengetahuan hamba/
kata Hyang Endra mengakhiri/ Sang Hyang Pramesthi senang mendengarnya/ dan
mempersilahkan yang lainnya/ maka itulah Sang Hyang Brahma/ menghaturkan
sembah dan menyatakan keinginannya/ -dhuh- paduka kalau saya hanyalah api// |
Stretched
out of this whole universe is perfection/ perfection that exists on earth/
that is all I know/ said Hyang Endra ended/ Sang Hyang Pramesthi was happy to
hear it/ and invited others/ then Sang Hyang Brahma/ offered his gratitude
and expressed his wished/ -duh- your majesty if I was only fire// |
21 |
dahana
langkung kuwasa/ sagêd anglêbur sakalir/ kabèh brastha ing dahana/ tur
linggih sagêd gêsangi/ ngratêngi barang kalir/ agêng pitulunganipun/ kang
kêkêl sagêd akas/ lan dados uwiting osik/ nadyan pêtêng padhangé saking
dahana// |
Api yang
berkuasa/ dapat meleburkan segala/ semuanya dapat dibasmi oleh api/ bahkan
pikiran dapat dihidupi/ meratakan segala barang/ besar kegunaannya/ tertawa
akan menjadi kesembuhan/ menjadi tempat perlindungan perubahan/ walau gelap
dan terangnya dari api// |
Fire,
which is powerful/ it can melt everything/ everything can be exterminated by
fire/ even thoughts can be revived/ flattens all things/ it is for a great
use/ laughter will be healing/ become a place of refuge for a change/ even
though it is dark and bright will coming from fire// |
22 |
lan kang kocap
jitabsara[4]/
jagad sadèrèngé dadi/ awang–uwung durung ana/ mung dahana kang kaèksi/ nèng
alam sonya ruri[5]/
mung cahya ingkang kadulu/ tondha lamun dahana/ punika sêpuh pribadi/ sang
Hyang Brahma nêmbah kèndêl aturira// |
Dan akal budi
yang terucap didalam Jitabsara[6]/
sebelum terjadinya jagad raya/ alam awang-uwung belum ada/ hanya api yang
terlihat/ dialam tanpa batas dan sepi/ hanya cahaya yang telah ada/ tanda
adanya api/ sesungguhnya itu adalah batang tubuh yang tua/ Sang Hyang Brahma
sambil hormat mengatakannya// |
And
the spoken mind written in Jitabsara[7]/ before the
occurrence of the universe/ the cloudy realm did not exist, yet/ only fire
was visible/ in the infinite and lonely realm/ only light was there/ a sign of
fire/ in fact it was an old body/ Sang Hyang Brahma respectfully say it// |
23 |
suka Hyang
Guru miyarsa/ Bathara Bayu wotsari/ angaturkên kawruhira/ mênggah sajatining
urip/ sayêkti namung angin/ inganggêp pangéran agung/ sadaya janma gêsang/ uripé
kalawan angin/ nadyan kéwan pitik iwèn nganggo napas// |
Sang Hyang
Guru merasa senang/ Bathara Bayu menyambung/ menjelaskan pemahamannya/
mengenai hidup yang sejati/ sebenarnya hanyalah angin/ menurut pendapat Pangeran
yang Agung/ semua yang hidup/ hidupnya karena angin/ begitupun hewan seperti
ayam, ikan semuanya menggunakan nafas// |
Sang
Hyang Guru was happy/ Bathara Bayu continued/ explained his understanding/
about true life/ actually, it is just the wind/ according to the opinion of
the Great Prince/ everything that lives/ lives because of the wind/ as well
as animals such as chickens, fish all use their breath// |
24 |
nadyan kabèh
thêthukulan/ uripé kalawan angin/ lamun angin datan ana/ yêkti kabèh iki
mati/ kakayon agêng alit/ yêkti gogrog êronipun/ apês purêt godhongnya/ déné
grananing sujanmi/ mapan bangkit panas adhêm saking napas// |
Begitu juga
semua tetumbuhan/ hidupnya melawan angin/ bila angin tidak ada/ pastis
semuanya akan mati/ pepohonan yang besar maupun kecil/ pasti mati sebelu tua/
kering tak berguna daun-daunnya/ begitulah gunanya hidung manusia/ tidur dan
bangun, panas dan dingin, semuanya berasal dari nafas// |
Likewise,
all plants/ their life goes against the wind/ if there is no wind/ surely
everything will die/ trees large and small/ will die before they get old/
their leaves dry up/ that's what the human nose is for/ sleep and wake up,
hot and cold, everything comes from the breath// |
25 |
rasa pangrasa[8]
punika/ panariking saking angin/ dalah sumusuping suksma/ yêkti mring
sarining angin/ mring ancang–ancang sami/ tumlawung ing awang wangsul/ isêp-ing-ngingsêp
samya/ dènanggo urip sabumi/ nêmbah mundur Hyang Bayu têlas turira// |
Jadi -rasa
pangrasa- itu/ berasal dari angin/ yang menyusup kedalam sanubari/ yang
sesungguhnya adalah sari-patinya angin/ yang semuanya adalah untuk persiapan/
untuk kembali kea lam asal/ semuanya saling menghisap/ untuk hidup dibumi/ sembah
mundur; Hyang Bayu mengakhiri kata-katanya// |
So,
the -rasa pangrasa- is/ coming from the wind/ which infiltrates the heart/
which is actually the essence of the wind/ all of which is for preparation/
to return to the original nature/ everything is sucking each other/ to live
on earth/ bowed backwards; Hyang Bayu ended his words// |
26 |
suka Hyang
Jagad Pratingkah/ myarsa turé putra kalih/ kalihe malêbu rahsa/ rahsa
wijining adadi/ Bathara Wisnu aglis/ nêmbah ing Bathara Guru/ pukulun yèn
kawula/ mênggah sajatining urip/ datan wontên kajawiné namung toya// |
Sang Hyang
Jagad Pratingkah gembira/ pendengar penuturan kedua putranya/ keduanya
merasuk kedalam kalbu/ kalbu yang menjadi asal muasal/ dan Bathara Wisnu
dengan segera/ menyembah kepada Bathara Guru/ paduka ku yang mulia/ dalam
menjelaskan arti kehidupan yang sejatinya/ seperti air pemahamannya// |
Sang
Hyang Jagad Pratingkah happy/ listening to the narrative of his two sons/
both entering to his heart/ taking place on the origin of the heart/ and
Bathara Vishnu immediately/ in homage to Bathara Guru/ my noble majesty/ in
explaining the true meaning of life/ like water of understanding// |
27 |
wit toya
gêsang priyangga/ boya wontên kang gêsangi/ suprandéné pan kuwasa/ gêsangi
urip sabumi/ myang kabèh kang kumêlip/ sadaya gêsang sing banyu/ garinting
kalamênta/ gêsangipun saking warih/ ingkang sipat jiwa wiji saking toya// |
Waktu air
hidup sendiri/ tidak ada yang menghidupi/ sebagaimana yang kuasa/ menghidupi
seisi bumi ini/ seluruhnya bersinar/ semuanya hidup karena air/ seperti
rumput yang kering kerontang/ hidupnya tergantung dari air/ sebagaimana sifat
dari bibit jiwa dari air// |
When
the water is alive/ no one is alive/ as powerful as the whole earth/
everything shines/ everything is alive because of water/ like dry grass/ life
depends on water/ as the nature of the seeds it is in the soul of the water// |
28 |
mani madi
darah êrah/ tan lyan toya ingkang dadi/ dalah wujud kasênênan/ suksci inggih
saking warih/ langgêng tan owah gingsir/ dèn cidhuk nora marêngguk/ pulih
sami sakala/ déné najis[9] badhêg
kêcing/ sagêd sirna suksci sing dayaning tirta// |
Air mani
menjadi darah, artinya/ air yang ‘menjadi’/ wujud dari kesenangan/ suci, juga
berasal dari air/ langgeng dan tak pernah berubah/ bila diambil tak akan
bergejolak/ dan kembali seperti awalnya/ semua kotoran yang keluar dari
badan/ dapat dihilangkan dan menjadi bersih (suci) kembali dengan adanya
air// |
Semen
becomes blood, meaning/ water that 'becoming'/ a form of pleasure/ holy, also
comes from water/ eternal and never changes/ when taken, it will not be
turbulent/ and return to the way as it was/ all impurities that come out of
the body/ can be removed and become clean (holy) again in the presence of
water// |
29 |
nadyan pêjah
lamun mulya/ yêkti pulih dados warih/ pramila cara kawula/ yèn pêjah linarung
kali/ mrih mulih ênêng-êning/ sumusuping cahya agung/ cahya pan inggih toya/
mung punika kawruh mami/ nêmbah mundur Hyang Wisnu kèndêl turira// |
Walaupun mati
tetapi mulia/ kembali pulih menjadi air/ oleh karena itulah cara saya/ kalau
mati dilarung disungai/ agar kembali dalam alam keheningan/ Bersama cahaya
yang agung/ cahaya yang mengalir bersama air/ hanya segitulah pengetahuan
hamba/ sembah mundur, Hyang Wisnu berkata// |
Even
though he died, he was noble/ recovered to become water/ because that was my
way/ if I died, I will be taken to a float in the river/ to return to the
realm of silence/ with the great light/ light that flows with water/ that's
all I know/ bowed backwards; Hyang Vishnu said// |
30 |
sukéng tyas
Hyang Jagad Nata/ myang rêsi Kanéka Siwi/ déné turé putra kapat/ lan rêsi
lima wus sami/ dadya praboting ngèlmi/ baya takdir[10]ing
Hyang Agung/ para jawata sanga/ panêmuné dadi siji/ turé putra sakawan dadi
martabat// |
Selanjutnya
Hyang Jagad Nata/ berkata kepada Resi Kaneka Siwi/ inilah penjelasan ke-empat
putra/ dan resi ke 5 juga sudah sama/ jadikanlah peralatan untuk pengetahuan/
seperti yang telah digariskan oleh Hyang Agung/ ke Sembilan (9) Dewa/ yang
pemahamannya menjadi satu/ dan penjelasan dari ke empat (4) putra menjadi tuntunan
sikap// |
Then
Hyang Jagad Nata/ said to Resi Kaneka Siwi/ this is the explanation of the
four sons/ and the 5th sage is also the same/ make it a tool for knowledge/
as outlined by Hyang Agung/ the ninth (9) Deities/ whose understanding
becomes one/ and the explanation of the four (4) sons will become the noble attitude
guideline// |
31 |
yèku sir
patang prakara/ lêmah gêni angin warih/ déné turé rêsi lima/ dadi mudah panca
warni/ wadhahing maha suksci/ Nurahsa roh budi napsu[11]/
yèku kang nawa prana/ dadya kêdhatoning widdhi/ cangkramané kang mlinjung
têngah bawana// |
Yaitu lah inti
dari empat (4) perkara/ tanah, api, angin, air/ itulah yang dikatakan oleh
tiga (3) resi/ menjadi mudah untuk kelima (5) warna/ menjadi tempatnya yang
maha suci/ Nur-rasa, roh, budi dan nafsu/ yaitulah ke sembilan (9) lubang
hawa/ jadilah singgasananya kehidupan/ yang cengkeramannya mencuat ditengah
badan// |
That
is the essence of the four (4) things/ earth, fire, wind, water/ that's what
the three (3) sages had said/ it makes it easy for the five (5) colors/ to be
the most holy place/ Nur-rasa, spirit, nobility and lust/ that is the ninth
(9) air hole/ be the throne of life/ whose grip, sticks out in the middle of
the body// |
32 |
samana Hyang
Giri Nata/ kondur angayangan sami/ pra jawata wus bubaran/ kunêng kang
winarna malih/ nuju dina sawiji/ wau ta Bathara Guru/ têdhak marang kaéndran/
paring sasmita mring siwi/ hèh yogèngsun sira kulup sumurupa// |
Begitulah
Hyang Giri Nata/ pulang ke kahyangan bersama-sama/ paraDewa telah selesai
berkumpul/ hasil pembahasan telah dirubah/ menuju ke waktu yang sama/
sebelumnya Bathara Guru/ mendekat kearah tempat Endra/ dan singgah
ditempatnya/ dan berkata: -heh- kalian harus segera bergerak// |
That's
Hyang Giri Nata/ returned to heaven together/ the deities finished their
gathering/ the results of the discussion have been changed/ to the same time/
before Bathara Guru/ approached to Endra's place/ and stopped at his place/ and
said: -heh- you proceed it soon// |
33 |
rèhning sira yoganing
wang/ kabênêr tuwa pribadi/ tur ngong paringi kuwasa/ nèng kaéndran
angratoni/ sagunging widadari/ miwah pra jawata sagung/ kabèh kawêngku sira/ ping
pindhoné ingsun nguni/ wus dènsrahi Hyang Tunggal Asmaradana// |
Pada kalianlah
manusia akan menyandarkan tapanya/ bagi yang bijaksana kepribadiannya/ juga
kuberikan kekuasaan/ menjadi pemimpin di tempat Endra/ dikelilingi bidadari/
semua pemimpin akan diberi kemewahan/ semuanya akan dijunjung olehmu/ untuk
yang kedua kalinya kusampaikan/ semua sudah disahkan oleh Hyang Tunggal
Asmaradana// |
It
is on you that humans will rely on their meditation/ for those who have a
wise personality/ I will also give you power/ to become a leader in a place,
where Endra is/ surrounded by nymphs/ all leaders will be given luxury/ all
of them will be upheld by you/ for the second time I will convey/ all have
been approved by Hyang Tunggal Asmaradana// |
|
[1]
Sang Bhatara Sriyana = Sang Hyang Sriyana atau Batara Panyarikan
[2]
Liling-liniling = Iling = pour the liquid slowly so that the sediment does not
come out
[3]
Ngakérat is Javanese accent of Arabic words al-ākhirah
translated to Indonesian = Akhirat
= Life after Death
Akerat = (this word is not Javanese; this is Arabic words of al-yaum
al-ākhirah
= Akhirah) = it refers to ‘The Hereafter’ in
Javanese = Jagad Wusono
[4]
JItabsara book contains the order of who will become victims in the Baratayuda
war. This book was written by Bathara Penyarikan
[5]
Alam Sonya Ruri, artinya tempat tanpa
batas, tanpa tepi dan Sonya
artinya kosong, sepi ( bahasa Jawa : suwung) dan Ruri
artinya gelap gulita ( bahasa Jawa : peteng ndhedhet)= means a place without
boundaries, without edges and Sonya
means empty, lonely (Javanese: suwung) and Ruri
means complete darkness (Javanese: peteng ndhedhet)
[6]
See footnote no.4
[7]
See footnote no.4
[8]
Rasa pangrasa = is one words = meanings = feelings
or a feeling that a poet or reader feels when reading poetry/ literature
[9]
Najis (this word is not Javanese; this is Arabic words of Najis)
= means ritually unclean (e.g: faeces, urine etc)
[10]
Takdir (this word is not Javanese; this is Arabic words of Taqdeer
= Taqdir) = it refers to God’s decree of the destiny of all things
before they were created. In Javanese
= widi, widhiwasa, daiwa, pamastu (wastu).
This is part is considered as an attempt to erased and down-graded the ability
of the Javanese knowledge, tradition and history of mankind
[11]
Napsu (this is a Javanese accent; and not a Javanese word; this is
coming from an Arabic word of Nafs = Nafsu
in Indonesian translation) = it means passion, lust, appetite, anger. This is
part is considered as an attempt to erased and down-graded the ability of the
Javanese knowledge, tradition and history of mankind
Comments
Post a Comment